Pytanie 12 – Dwa rodzaje zaburzeń mowy i ich mózgowe podłoże 🧠

Pytanie 12: Omów dwa rodzaje zaburzeń mowy i porównaj ich mózgowe podłoże.

📚Kalat. J. W. (2020) Biologiczne podstawy psychologii. Warszawa, PWN. Rozdział 13.1

Moja :interpretacja pytania

Afazja Broki i Wernickego w skrócie (małe przekłamanie)

Po pierwsze, to poszukajcie sobie w necie nagrań wypowiedzi i dialogów z osobami z afazją. Najlepiej po polsku i angielsku (po polsku nie wiem czy są nagrania, ale na pewno są transkrypcje: tutaj np. :dialog z pacjentką z a. Wernickego). Wtedy szybko złapiecie różnice. Poniższa tabelka najbardziej pomaga, jak już się wie o co chodzi.

	Broki	Wernicke
produkcja mowy	❌	✅
rozumienie mowy	✅/❌	❌
gramatyka	❌	✅
znaczenie słów	✅	❌
świadomość zaburzenia	✅ – rozumie, że inni go nie rozumieją, (obecna frustracja)	❌ – nie rozumie, że inni go nie rozumieją (anozognozja językowa)
umiejscowienie w mózgu (w lewej półkuli)	dolna część płata czołowego	tylna część płata skroniowego
rodzaj dotkniętej pamięci	proceduralna	deklaratywna
inna nazwa	afazja ruchowa	afazja czuciowa
kolejna nazwa	afazja niepłynna	afazja płynna

Moje skojarzenia:

• Afazja Broki:
  :pacjent “tan-tan”, pacjent “kurwa”, pacjent “makabra”.
  
  • Mowa płynie → afazja niepłynna
  • Mowa się rusza → afazja ruchowa
  • Pacjent czuje mowę
• Afazja Wernickego:
  “No wie Pan, tak tego było, bo poszedł i tego cośtam.”. Trochę vibe: “zielone idee śpią wściekle”.
  • Mowa płynie → afazja płynna
  • Mowa się rusza
  • Pacjent czuje mowę. → afazja czuciowa
• Większość zdań da się zrozumieć bez przyimków, spójników i końcówek fleksyjnych – po samych rzeczownikach i czasownikach. Innymi słowy, jak nagle nam znikną z tekstu, to cośtam da się zrozumieć. A jak znikną rzeczowniki i czasowniki, to jesteśmy w dupie. Dlatego IMO ludzie z a. Wernickego mają gorzej. Chyba są bardziej odcięci od świata.
• W skrócie, pacjenci z a. Broki mają problem z ruchem językowym, a ci z a. Wernickego mają problem z czuciem językowym. Ci z a. Broki nie mogą wprawić wypowiedzi w ruch. Ci z a. Wernickego nie czują słów.

Jak wyobrażam sobie POV ludzi z afazją:

Pacjentów z a. Broki:
Rozumienie –

jest trudne, jakbym cały czas musiał się wytężać i skupiać, jak gdybym słuchał szybkiego dialogu w hałaśliwym pomieszczeniu.

Mówienie –

jest trudne, tak jakbym czuł opór, za każdym razem kiedy chcę coś powiedzieć i użyć reguły gramatycznej (czyli prawie cały czas).

Pacjentów z a. Wernickego:
Rozumienie –

ktoś do mnie mówi, ale jakby w obcym języku. Słowa się wydają puste.

Mówienie –

przecież im mówię po raz kolejny, dlaczego mnie nie rozumieją. Czy jakiś złośliwy demon zamienia mi słowa miejscami podczas mówienia?

Kalat (odkłamanie)

a. Broki:

• Powtarzanie zwrotów w stylu “No ifs ands or buts” ❌ → gramatyka ❌
• Powtarzanie czegoś w stylu “The general commands the army” ✅ → Rozumienie znaczenie rzeczowników i czasowników ✅
• “O afazji Broki (afazji ruchowej) mówimy wtedy, gdy uszkodzenie powoduje upośledzenie tworzenia wypowiedzi, niezależnie od miejsca wystąpienia urazu”
• Szyk zdania, końcówki fleksyjne i przyimki sprawiają problemy. → Problemy z “ośrodkiem gramatycznym” → Mowa skrótowa i telegraficzna
• “Pod wieloma względami ich [pacjentów z afazją Broki] zdolność rozumienia wygląda jak u zdrowych ludzi, którym coś bardzo przeszkadza w odbiorze wypowiedzi”. (np. Jakby zdrowy człowiek słuchał kogoś kto mówi bardzo szybko w hałaśliwym pomieszczeniu).
• Wszystkim nam znane jest uczucie, kiedy czegoś nie dosłyszymy, więc musimy sobie uzupełnić domysłami fragment wypowiedzi. Wygląda na to, że osoby z afazją Broki mają tak w dużo większym stopniu. “Pacjenci z afazją Broki po prostu częściej niż większość z nas opierają się na domysłach niż na gramatyce.”
• uszkodzenie lewego płata czołowego → problem z pamięcią proceduralną (która odpowiada za regularne formy czasowników w angielskim, np. dodawanie “-ed”

a. Wernickego:

• może być nazywana “afazją płynną”, bo pacjenci potrafią mówić płynnie → płynne mówienie ✅
• “upośledzenie zdolności przypominania sobie nazw przedmiotów” → przypominanie nazw ❌ (tzw. funkcja nazywania)
• “podobnie jak w przypadku afazji Broki objawy u poszczególnych osób różnią się, nawet gdy zdaje się, że uszkodzenie dotyczy podobnych obszarów mózgu”
• “mówią wyraźnie, płynnie, szybko, z wyjątkiem momentów, kiedy muszą sobie przypomnieć nazwę jakiegoś przedmiotu” → anomia (afazja amnestyczna)
• “to coś, czego używaliśmy do tego, takie jak tamto”
• myślą “Wieczorem słuchałem Beatlesów w radiu”, ale mówią “Wieczorem Beatlesi słuchali radia” (R.C. Martin, Blossom-Stach, 1986, za: Kalat, 2016).
• “pacjentka zna nazwy przedmiotów i rozpoznaje je, gdy je usłyszy, trudno jej natomiast znaleźć je samodzielnie” → przez problem z przypominaniem nazw wymyślają słowa na poczekaniu (neologizmy) albo zamieniają i przekręcają słowa (parafazje) → tworzy się sałatka słowna
• “Wyobraź sobie, że masz pod ręką stos kart z ilustracjami znanych przedmiotów i czynności, i próbując mówić szybciej niż zwykle opisujesz każdą z nich w 2-3 sekundy i przechodzisz do następnego obrazka. Zapewne często będziesz się uciekać do bezsensownych wyrażeń przypominających mowę pacjentów z afazją Wernickego (Dick i in.,2001, za: Kalat, 2016, s. 444)
• uszkodzenie lewego płata skroniowego → problem z pamięcią deklaratywną (a do niej należą nazwy przedmiotów i nieregularne formy czasowników w j. angielskim) → problem z używaniem czasowników nieregularnych

Ciekawostka

Istnieje terapia intonacyjna (ang. melodic intonation therapy) – stosuje się ją u pacjentów z afazją Broki. Najwyraźniej rytm w muzyce pomaga im utrzymać rytm wypowiedzi. Przy afazji Broki uszkodzony jest fragment lewej półkuli, a podczas śpiewania aktywuje się “prawopółkulowe odpowiedniki obszarów językowych”. W ten sposób pacjenci najpierw uczą się “śpiewać” mowę, a potem częściowo odzyskują zdolność mówienia.

---

1. aphasia.org – ciekawe źródło, które podaje Kalat, ale niepotrzebne do egzaminu
2. :Źródła tego co Kalat mówi o pamięci deklaratywnej i proceduralnej
3. From Singing to Speaking. (Schlaug et al., 2008) PubMed