Pytanie 10 – pojęcia umysłowe 🧩

Pytanie 10: Na podstawie wybranej teorii omów, w jaki sposób tworzone są pojęcia umysłowe i jak są wykorzystywane w procesie rozpoznawania obiektów.

📚 Maruszewski, T. (2017). Psychologia poznania. Umysł i świat. Gdańsk: GWP.

:Streszczenie GPT

Główne podejścia

Pogląd klasyczny
Abstrakcja pozytywna – wyodrębnianie cech istotnych.
Abstrakcja negatywna – pomijanie cech nieistotnych.

Psychiczne reprezentacje kategorii. Abstrahowanie i generalizacja.

Teoria prototypów – pogląd probabilistyczny.

Efekt typowości.

Wróbel? Ptak!

Pingwin? Yyy… Ptak.

Krzesło? Mebel!

Lampa? Yyy… Mebel.

Jabłko? Owoc!

Oliwka? Yyy… Owoc.

Prototyp: Krzesło z czterema nogami

Pogląd egzemplarzowy

Egemplarze:

• krzesło z czterema nogami
• krzesło z trzema nogami
• krzesło z jedną nogą
• krzesło z dwie… A nie, takiego jeszcze nie widziałem.

Proces rozpoznawania (GPT generated)

Rozpoznawanie = dopasowanie danych sensorycznych do struktur wiedzy
Rozpoznawanie jako kategoryzacja
Kategorie wyższe i niższe (wąskie i rozległe; konkretne i abstrakcyjne)

Proces rozpoznawania krok po kroku:

Dane sensoryczne zostają przetworzone przez detektory cech.

Dane są porównywane z pojęciami / kategoriami zapisanymi w pamięci.

System sprawdza podobieństwo do:

cech definicyjnych (pogląd klasyczny),

prototypu (pogląd probabilistyczny),

egzemplarzy (pogląd egzemplarzowy),

relacji między pojęciami (pojęcia–teorie).

Umysł przyporządkowuje obiekt do kategorii, która najlepiej wyjaśnia dane.

Rozpoznany obiekt zostaje zinterpretowany (np. jako pies → zwierzę → możliwe zagrożenie).

Dziecko wskazuje na kota i mówi “To jest pies”. Dlaczego?

Filozoficzne skojarzenia

Idee platońskie. Idea krzesła → krzesło → obraz krzesła Idea fajki → fajka → obraz fajki (to nie jest fajka)

Spór o powszechniki.

relizm pojęciowy (byty ogólne istnieją realnie)

nominalizm pojęciowy (istnieją tylko byty jednostkowe, a rzeczy ogólne to tylko nazwy)

konceptualizm pojęciowy (istnieją tylko byty jednostkowe, ale mózg tworzy sobie pojęcia)

Quidditas – istota ogólna. To co sprawia, że cos należy do jakiegoś gatunku. Tzw. powszechnik
Haecceitas – istota jednostkowa (inaczej: zasada jednostkowienia).